Muhtemelen bembeyaz kutusundan henüz çıkardığınız o DJI’ı havada görmek için sabırsızlanıyorsunuz. Ancak kamu otoritelerinin bu maharetli insansız hava araçlarını şaşkınlık ve hayret hisleri ile seyrettiği günler hayli geride kaldı. Aldığınız o son teknoloji harikasını uçurabilmek için birtakım kurallara uymanız gerekecek. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) İHA Talimatı’nda yapılan son değişiklikler, ticari uçuşlar bakımından da bir dizi yenilik anlamına geliyor. Elbette bu durum göz alıcı hava çekimleri için drone kullanan hava fotoğrafçıları ve film yapımcılarını da doğrudan ilgilendiriyor.
500 Gr Meselesi
Kalkış ağırlığı 500 gramın altındaki dronelar ilk günden bu yana, sivil insansız hava araçları operasyonunu düzenleyen SHGM İHA Talimatı’nın kapsamı dışında bırakılmıştır. Ancak yapılan son değişikliklerle kullanım amacı ne olursa olsun bu dronelar bakımından da sınırsız uçuş döneminin sonuna geldik. Evet, eğer dronenunuz 500 gramdan daha hafif ise talimat kapsamındaki yükümlülükler sizi ilgilendirmemeye devam ediyor. Lâkin amatör uçuşlarınızı artık yalnızca SHGM tarafından yayınlanan haritadaki serbest (yeşil) alanlarda yapabileceksiniz. Bunun dışına çıkarak ticari (hava çekimi vb.) uçuşlar yapmak istediğinizde ise en az 10 gün önceden genel müdürlüğe başvurmanız gerekecek.
Drone Sınıfları
SHGM İHA Talimatı formüle edilirken, düzenlemeye konu insansız hava araçları için kalkış ağırlığı bazlı bir sınıflandırmaya gidilmiştir. Buna göre kalkış ağırlığı 500 gr ilâ 4kg arasındaki dronelar için “İHA0”, 4kg ilâ 25 kg arasındaki hava araçları için ise “İHA1” kodu kullanılmaktadır. Daha ağır dronelarla yürütülecek faaliyetler farklı bir doğaya sahip olduğundan aşağıda, kreatif amaçlar için çok daha yaygın şekilde kullanılan ve maksimum 25kg kalkış ağırlığına sahip insansız hava araçları açısından bir değerlendirme yapıyoruz. Lütfen drone dediğimizde yalnızca İHA0 ve İHA1 düşünün. Yani daha ebatlı bir “canavar” uçurmak için başka bilgilere de ihtiyacınız olacak. Bizden söylemesi…
Temeller
İHA0 sınıfı dronelar için mevzuatımızda tanımlı zorunlu bir teçhizat seti bulunmuyor. Yani elinizde sorunsuz şekilde kalkış ve iniş yapabilen bir şey varsa uçmanızın önünde bir engel yok. Diğer taraftan İHA1 sınıfı bir drone satın almak üzereyseniz bazı nitelikleri aramanız şart. Demek istediğimiz; acil durum iniş ve uçuş sonlandırma kabiliyeti, çakar lamba, batarya gücü veya yakıt seviyesinin devamlı izlenebilmesi ve otomatik uçuş kayıt sistemi gibi kabiliyetleri olmayan bir İHA1 sınıfı drone hiçbir işinize yaramazdı. Siz zaten bahsi geçen niteliklere sahip bir İHA1 sahibiyseniz her yıl; küçük canavarınızın tam fonksiyon çalıştığını ve gerekli bakımlarının sertifikalı kişi veya kurumlarca yapıldığını bildirdiğiniz bir emniyet beyanı sunmanız gerekiyor. Bu beyanda İHA ve sistemlerinde kullanılacak frekanslar için Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumundan aldığınız iznin detaylarına da yer vermelisiniz. İHA0 drone için ise bunlara lüzum olmayacak.
Kayıt
Bu yazının kapsamına giren dronelar, uçuştan önce mutlaka SHGM’ye ait internet sitesi üzerindeki İHA Kayıt Sistemi’ne kaydedilmiş olmalıdır. Bu kayıt sonrasında oluşturulacak etiketi ise hem dronenunuzun hem de uçuş sistemlerinizin üzerine ayrı ayrı yapıştırmaktan veya verilecek kodu silinmeyecek şekilde yazmaktan da yine siz sorumlusunuz. Bu aşamayı uygun şekilde tamamladığınızda, hava aracınız için ayrıca bir tescil işlemi yapmanıza gerek kalmayacak.
Gelelim uçuşa! Elinizdeki o “son teknoloji harikasını” uçurmak için herhangi bir lisansa ya da ehliyete ihtiyacınız bulunmuyor. Ancak SHGM nezdindeki sisteme pilot olarak kayıt olmanız gerekecek. Eğer İHA0 uçuruyorsanız en az 12 yaşında, İHA1 için ise asgari 15 yaşında olmanız beklenir. Tabii ki de eğitim almak her zaman en iyi seçenektir. Öte yandan siz hobi olarak veya sportif maksatla uçuş gerçekleştiriyorsanız bu yönde herhangi bir zorunluluk mevcut değil. Ticari kullanım ise müstesna!
Ticari Kullanım
Profesyonel bir hava fotoğrafçısı mısınız? Ya da belki bir filmmaker? O halde biraz da ticari kullanımdan söz edelim.
Şehrin tam da ortasında bir şeyler çekiyorken; yeşilliklerle dolu ıssız bir arazide pazar aktivitesi arayan havacılık meraklılarından farklı yükümlülükler altına alınmanız çok da hayret edilecek bir şey değil. Öncelikle donanımlı bir pilot olmanız gerekiyor. Bunun için de almanız gereken zorunlu bir eğitim var. İHA0 uçurmak için 12 saat, İHA1 için ise 36 saatlik bir ders yükünü sırtlamalısınız. Bu eğitimi de öyle her yerden değil, SHGM tarafından sertifikalandırılmış kurumlardan almanız elzem. Günün sonunda “İnsansız Hava Aracı Ticari Pilot Sertifikası” sahibi olacaksınız.
Bir drone sahibi olarak kullanım amacınızdan bağımsız olarak üçüncü kişilere verdiğiniz zararlardan dolayı sorumlu olduğunuzu söylemeye gerek dahi yok. Ancak endişeye mahal yok. Bu riski doğru şekilde yönetebilmeniz için mevzuatımız sizi sizden önce düşündü ve ticari kullanım için sigorta yaptırma zorunluluğu getirdi. Sigortanız olmadan uçuş izni almanız mümkün değil.
Eğitim aldınız, sigorta yaptırdınız, peki nasıl uçacaksınız? Bu noktada uçuşlarınız için operasyon el kitabı hazırlamanız bekleniyor. İlgili dokümanda; operasyon şartları, acil durum senaryoları ve benzerleri yer almalı. Yapılacak denetim ve incelemelerde bahsi geçen el kitabı ile birlikte son üç yıla ait uçuş kayıtları, hava aracınıza ait tüm bilgiler ve kayıt numarasını da hazır bulundurmalısınız. Tabi bunları SHGM tarafından kapınız çalındığında sunabilmek için, önce saklamış olmak gerekiyor.
Uçuş İzni
İHA Talimatında bölgeler uçuşa açıklık bakımından; serbest (yeşil), özel izne tabi (kırmızı) ve izne tabi (ne kırmızı ne yeşil) olarak sınıflandırılmıştır.
İzne tabi bölgelerde, (ne kırmızı ne yeşil) yapılacak her türlü uçuşlarda 5 iş günü öncesinden,
özel izne tabi (kırmızı) bölgelerde yapılacak her türlü uçuşlarda ise 10 iş günü öncesinden gerekçesi ile birlikte SHGM resmi internet sayfasında yer alan İHA Uçuş İzni Talep Formu ile başvuru yapılır.
Hobi ya da Eğlence Amaçlı Kullanım
Sportif veya amatör amaçlarla SHGM tarafından yayınlanan haritadaki serbest (yeşil) alanlarda gerçekleştirilecek uçuşlara ilişkin izin, sistem tarafından aynı gün içerisinde otomatik olarak verilir. Zaten bu maksatlarla yapılacak uçuşlar yalnızca serbest (yeşil) bölgede yapılabiliyor. Yani önceki adımlarda her şey olması gerektiği gibi ise aynı gün uçabilmek mümkün. Ancak bazı koşullara uymak kaydıyla…
İlk olarak gece uçmak diye bir şey yok. Dronenunuz yalnızca gündoğumu ve günbatımı arasında havalanabilir. Bununla birlikte meteorolojik şartlar “görerek” durumda olmalı ve en az 2 km görüşe açık havalarda uçulmalı. Peki siz İHA’yı görmeli misiniz? Cevap: Evet. Drone sizden en fazla 500 metre uzaklaşabilir. Peki tüm gökyüzü size mi ait? Cevap: Hayır. Yerden yüksekliğiniz 400 feet’i (120 metre) geçmemeli. Son olarak ise uçuşu, insan ve yapılardan en az 50 metre uzaklıkta gerçekleştirmek zorundasınız.
Ar-Ge Uçuşları
AR-GE çalışmaları kapsamında yapılacak test uçuşlarında başvuru sahibi; test uçuşlarının kapsamını, uçulacak bölgenin koordinatlarını, irtifasını, üçüncü şahıs mali mesuliyet sigortasını ve ilgili kategoriye uygun pilot bilgilerini SHGM’ye bildirir, doğruluğunu taahhüt eder ve uçulacak bölge için izin alır.
Kuralları İhlal Edersem Ne Olur?
Öncelikle üzerinde kamera olan ve görüntü kaydeden bir şeyle uçarken özel hayatın gizliliğini ihlal ve benzeri suçlara konu olabilecek şekilde faaliyet yürütmediğinizden emin olmalısınız. Aksi halde kendinizi parmaklıklar ardında bulmanız içten bile değildir. Bunun dışında o veya bu şekilde üçüncü kişilere vereceğiniz zararlardan genel hukuk normları dahilinde sorumlu olabileceğinizi yeniden hatırlatmakta fayda var.
Tüm bunların yanında; izinsiz uçmak, size ait olmayan bir drone ile uçmak veya insansız hava aracınızı sisteme kaydetmemek benzeri eylemler ile talimata aykırı harekette bulunduğunuzda ise, bu ihlallerin her biri için binlerce lira para cezası ile karşı karşıya gelirsiniz.
+ + +
Havacılık hiç şüphesiz insanlığımızın en başarılı olduğu sahalardan bir tanesi. Ancak bu mükemmele yakın performansını tarihin en regüle alanlarından birisi olmasına borçlu olduğunu unutmamalıyız. Çünkü derler ki; “Havacılık tarihi kanla yazılmıştır”. Gördüğünüz gibi, droneların sunduğu yeni iş fırsatları bir dizi riski de beraberinde getiriyor. Bu sebeple, hala oldukça yeni bir fenomen olan insansız hava araçlarını kullanırken SHGM’nin düzenlemelerine uyum sağladığınızdan emin olmalısınız. Böylelikle bu minik canavarların sanata getirdiği yeni artistik kabiliyetlerin keyfini huzur içinde çıkarabilirsiniz. Aklınıza takılan bir şey olursa bizi nerede bulacağınızı biliyorsunuz. Kırımsız uçuşlar!
04/11/19
İlgili Kaynaklar:
Sorumluluk: Bu sayfa altında sağlanan içerik tamamıyla bilgilendirme amaçlı olup hiçbir şekilde reklam, tanıtım vb. adlar altında değerlendirilemez, hukuki tavsiye olarak yorumlanamaz ve izinsiz olarak kullanılamaz. Bu makaleyi okumanız bizimle avukat - müvekkil ilişkisi kurduğunuz anlamına gelmeyecektir. Eğer daha detaylı bilgi edinmek isterseniz, Cihangir Hukuk yardımcı olmaktan memnuniyet duyar. Bize buradan ulaşabilirsiniz.