Mükemmel bir ses miksajı ya da müzik, iyi bir sahneyi muhteşem bir sahneye dönüştürebilir. İzleyiciyi o hikâyeye, deneyime ya da ana başka hiçbir şeyin yapamayacağı kadar güçlü bir şekilde bağlayabilir. Bu sebeple ciddi film yapımcıları, söz konusu ses veya müzikleri seçip filmlerine yerleştirirken bütçelerinin ve özellikle de mesailerinin kayda değer bir kısmını bu iş için harcarlar. Peki filme dahil edeceğiniz ses ya da müziği ve onlara bağlı hakları, henüz işin başındayken nasıl edinirsiniz? Bu metinde, filminiz için ihtiyacınız olan ses ve müzikleri hukuka uygun olarak olarak nasıl elde edebileceğinizi ve müzik lisanslama süreçlerinin neden bu denli karmaşık ve kimi zaman da pahalı olabildiğini öğreneceksiniz.
Basit bir anlatımla filmciler için hukuka uygun müzik kullanımını üçe ayırabiliriz: Mevcut bir müziği lisanslayarak kullanmak, bağımsız bir besteciyle anlaşarak orijinal içerik ürettirmek ve stok sitelerden müzik satın almak. Bu yollardan hangisi üzerinde yürüyeceğiniz tamamen ihtiyaçlarınıza ve bütçenize bağlıdır.
Mevcut Bir Müziği Kullanmak
Lisanslamanın Temelleri
Eğer bir kimseye ait müziği, sanat eserini ya da yaratıcı üretimi filmlerinizde kullanmak istiyorsanız en yalın ifadeyle sahibinin iznine ihtiyacınız vardır. Lisans, bir eseri hukuka uygun olarak kullanabilmeniz için verilen yazılı izindir. Uygulamada muvafakatname olarak da bilinmektedir. Söz konusu lisansın geniş bir şekilde tanımlanması, izin sahibine eseri farklı amaçlarla kullanma imkânı tanırken, dar bir lisans ile bu kullanımın sınırlı bir alana hapsedilmesi de mümkündür.
Müzik lisanslama faaliyeti; bir eserin pek çok bileşenden meydana gelmesi ve her bir bileşen için farklı hak sahipliklerinin bulunması nedeniyle çetrefilli bir süreci beraberinde getirmektedir. Öyle ki, lisanslama faaliyetine konu bir müzik eseri temel olarak; söz, beste, ses kaydı ve yorum olmak üzere dört farklı unsurun birleşimi ile vücut bulur. Kötü haber! Türkiye’de üretilen bir eseri orijinal kaydı ile kullanmak istediğinizde kural olarak bu bileşenlerin her biri için ayrı ayrı izin almanız gerekir. İyi haber! Söz konusu izinler için her zaman dört farklı kapıyı çalmaya ihtiyaç yoktur. Zira çoğu kez bir şarkının söz ve bestesine ilişkin haklar tek bir elde toplanmış olarak karşımıza çıkar. Aynı durum ses kaydı ve yorum hakları için de geçerlidir. Uluslararası sistemde de çoğunlukla, söz ve beste birlikte (sync license), yorum ise ses kaydı çatısı altında (master use license) lisanslanır.
Kullanım alanını ve ihtiyaçlarınızı tespit ettiğinizde her bir lisans için şunları yapmalısınız:
- Telif hakkı sahiplerini tespit edin
- Anlaşma için müzakerelerde bulunun
- Lisans metnini hazırlayın
1. Telif Hakkı Sahiplerini Tespit Edin
Bir müzik eserinde söz ve besteye ilişkin telif hakları genellikle; bestecinin kendisinde, müzik yayımcısı şirkette (edisyon şirketi) ya da her ikisinde birden parçalı şekilde bulunur. Diğer taraftan ses kaydına ait haklar ise büyük olasılıkla kaydı yapan sanatçıya ya da müzik yapımcısı şirkete (plak şirketi / record label) aittir. Bununla birlikte müzik üretimi çoğu zaman bir iş birliği sürecini beraberinde getirdiğinden birden fazla besteci, sanatçı ya da şirket aynı eserin haklarına birlikte sahip olabilir. Böyle durumlarda yalnızca telif hakkı sahiplerinin tespiti dahi içinden çıkılması güç bir mesele haline gelebilir.
2. Anlaşma İçin Müzakerelerde Bulunun
Telif hakkı sahiplerinin kapısını çalmadan önce lisansını talep ettiğiniz müzik eserine neden ihtiyacınız olduğunu belirlemeniz gerekir. Zira talep edeceğiniz anlaşma; kullanımın sıklığına, süresine ve biçimine bağlı olarak değişecektir. Örneğin; eseri fon müziği olarak mı kullanacaksınız, yoksa şarkı filminizdeki karakterlerden biri tarafından mı seslendirilecek? Belki de onu en önemli sahnenizin tam da ortasında çalmak istersiniz. Nihayetinde en uygun anlaşmayı yapabilmek için bu detaylara karar vermiş olmak önemlidir.
3. Lisans Metnini Hazırlayın
Müzakereler dahilinde bir mutabakata vardığınızda, anlaşmanızın detaylarını yazılı bir lisans metni haline getirmeniz gerekir. Eğer yolculuğunuza mevcut bir eseri lisanslayarak devam etmek niyetindeyseniz, bu hususta profesyonel bir hukuk desteği almanız tavsiye edilmektedir. Müzik lisanslama hakkında daha detaylı bilgiye ihtiyacınız varsa, ofiste mütemadiyen güzel kahve bulunduruyoruz.
Yaptırım: Bir Müzik Eserini İzinsiz Kullanmanın Sonuçları
Bunu yapmayın. Asla yapmayın. Bir müzik eserini izinsiz kullandığınızda kendinizi birçok yönden riske atarsınız. İlk olarak, muhtemelen dava edilirsiniz. Bugünün müzik endüstrisinde teknolojik kabiliyetler de göz önüne alındığında, telif hakkı sahibi kişi ve kurumlar haklarının muhafazası için tam zamanlı izleme ve inceleme ekipleri istihdam etmektedir. İzinsiz kullanım barındıran filminiz, yayıma veya internette dolaşıma girdiği an birtakım özel yazılımlar aracılığı ile kolayca tespit edilecektir. Sanırım anlamış olmalısınız. Bu iş çirkin şekilde sonuçlanabilir.
Telif haklarının ihlali nedeniyle oluşacak hukuki ve cezai sorumluluğun yanında, bir müzik eserini izinsiz kullanmanız potansiyel dağıtımcıları da caydıracak, size ve filminize ne zaman patlayacağı belli olmayan bir masraf bombası gibi bakmalarını sağlayacaktır. İtibar kaybını ise hiç konuşmayalım bile...
Bağımsız Bir Bestekar İle Anlaşmak
Müzik lisanslama görece yüklü bir maliyeti de beraberinde getirebileceğinen, sınırlı bir bütçeyi yöneten film yapımcılarına bağımsız bir besteci ile anlaşmalarını sıklıkla tavsiye ediyoruz. Global ölçekte de her geçen gün daha çok serbest film yapımcısı, mevcut bir müzik eserinin lisanslanması için gereken kaynak ve zahmetin karşısında bu yolu tercih etmektedir. Ses ve müzik, bir filmde gerçekten de hayati bir rol oynayabilir. Filminizde, daha önce sayısız defa çalınmış bir şarkı yerine doğru bir besteci tarafından yalnızca size özel olarak hazırlanan bir müzik ögesi kullanmanız, göstermek istediklerinizi daha güçlü kılar ve "o" anı çok daha iyi tamamlar.
Stok Siteleri Kullanın
Son yıllarda, müzik lisanslama konusunda oldukça verimli sonuçlar verebilen bir diğer alternatif ise Musicbed, Audio Jungle ya da Audio Network ve benzeri stok sitelerden müzik satın almaktır. Bu gibi sayfalardan alışveriş yaparken, esere ait hangi lisansı satın almakta olduğunuza ve sahip olacağınız hakların niteliği ile üzerindeki sınırlamalara dikkat etmeniz gerekir.
07/03/19
Sorumluluk: Bu sayfa altında sağlanan içerik tamamıyla bilgilendirme amaçlı olup hiçbir şekilde reklam, tanıtım vb. adlar altında değerlendirilemez, hukuki tavsiye olarak yorumlanamaz ve izinsiz olarak kullanılamaz. Bu makaleyi okumanız bizimle avukat - müvekkil ilişkisi kurduğunuz anlamına gelmeyecektir. Eğer daha detaylı bilgi edinmek isterseniz, Cihangir Hukuk yardımcı olmaktan memnuniyet duyar. Bize buradan ulaşabilirsiniz.