“Shark Tank”in bir bölümüne katıldığınızı ama etraftaki kameraların veya yaşayacağınız stresin yerine, kurgulamış olduğunuz online kampanyayı anlatıp bunu insanlarla paylaştığınızı düşünün. Ve elbette diğer yandan da bir miktar girişim finansmanı (başlangıç sermayesi) aldığınızı hayal edin. Kulağa hoş geliyor, değil mi? Bizce de öyle lakin öncesinde bu yöntemle ilgili üzerinden geçmek istediğimiz bazı detaylar var.
Bu mucizevi alternatif de ne dediğinizi duyar gibiyiz? Cevap: Kitle Fonlama. Temelde; bir projenin ya da girişimin, genellikle internet kanalıyla, (ör: kitle fonlama platformları veya sosyal medya) çok “ama çok” sayıda insan tarafından sağlanan küçük meblağlarla finanse edilmesi faaliyeti diyebiliriz. Kafanızı kaldırdığınızda iki tür kitle fonlama platformu ile karşılaşırsınız: kaynak sağlayan insanlara bunun karşılığında pay veren yatırımları organize edenler ve kaynak sağlayan insanlara bunun karşılığında “en fazla” birtakım hediyeler sunan destekleri organize edenler. Aşağıda özetlenen bu iki tür kitle fonlama tarzı arasındaki nüans oldukça önemlidir.
** Devam etmeden önce: Yatırım ve bağış arasındaki diferansın farkında olmalıyız. Yatırım yaptığınızda bir karşılık umarsınız. Bu ilişki kitle fonlama özelinde ödediğiniz tutarın mukabilinde o girişim üzerinde hissedar olmayı sonuçlar. Bağış ya da hediye sistemi ile çalışan platformlar açısından ise hayal edebileceğiniz maksimum karşılık, desteklediğiniz girişimin ürettiği ilk seri ürünlerden birkaç tanesine sahip olmak olabilir. Örneğin o sürekli işittiğiniz GoFundMe ve Kiva gibi platformlar daha ziyade hayırseverlik ve filantorpi eksenindeki bağışlara odaklanmış gözükmektedir. Tamamdır, artık devam edebiliriz.
Paya Dayalı Kitle Fonlama
Şunu en baştan söyleyelim – bu en karmaşık kitle fonlama modelidir. Paya dayalı kitle fonlama küçük yatırımcılara, bir girişime ait belirli bir orandaki payı edinmek suretiyle yatırım yapma şansı verir. Pek çok açıdan bunun yatırımcılar için bir kumar olduğundan söz edebilirisiniz. Zira yatırımda bulundukları şirket başarılı olmazsa, günün sonunda paralarının karşılığında edindikleri hissenin de hiçbir değeri olmayacaktır. Hâl böyle olunca paya dayalı kitle fonlama ekseninde bir dizi hukuki düzenlemeye ihtiyaç duyulmuştur. Bu yazının yazıldığı Ekim 2019 itibariyle SPK’nın Paya Dayalı Kitle Fonlama Tebliği henüz yayınlandı. Bahsi geçen gelişmenin ardından paya dayalı kitle fonlama alanında her şeyin biraz daha hızlanmasını bekliyoruz.
Bu türde yatırımlar tipik olarak yatırımcı ve girişimciyi bir araya getiren sözleşmesel bir ilişki dahilinde; beklentilerin, yatırımcının şirketteki rolünün ve şirket ile arasındaki ilişkinin belirlenmesini (tarafların pazarlık güçlerine bağlı olarak genelde yatırımcının şartlarına uygun şekilde) gerekli kılar. Yani, “Shrank Tank” analojisi boşuna değildi…
Hediye Karşılığı Kitle Fonalama
Bu bölümde değineceğimiz yaygın kullanılan kitle fonlama platformlarının hemen hepsi sistem içerisinde pay karşılığı yatırım yapılmasını yasaklamaktadır.
Daha kolay hayal edebilmeniz için: Meşhur Nasreddin Hoca’nın köy meydanında elindeki zili çalarak iyi bir amaç için para aradığını düşünün. Öyle görünüyor ki, bugünlerde internetin kendisi Nasreddin Hoca olmuş. Zira “Hediye Karşılığı Kitle Fonalama” modeli üzerinden kaynak sağlayanlar; kendi kendine “Şimdi bu şirkete para verdim ama karşılığında ne alacağım?” diyen yatırımcının aksine nihai hedef olarak “destek olmaya” odaklanmıştır.
Bu modelde; “katkıda bulunanlara” sıklıkla, girişime sağladıkları desteğin boyutu ile doğru orantılı olarak “değeri” ya da “muhteşemliği” her geçen gün artma potansiyeli olan küçük hediyeler verilir. Örneğin, $1 bağışladığınızda alacağınız şey adresinize gönderilen bir kartpostal olabilir. Ancak $100 destekte bulunduğunuzda üretimi için kaynak toplanan ürünü ilk kullananlardan biri olma ayrıcalığına kavuşabilirsiniz. Diğer taraftan fon getirenlere hediyeler vermek yalnızca naif bir teşekkürden ibaret değildir. Bu yöntemi kullanarak, sosyal bilince sahip fakat hiç tanımadığı birilerine para vermek konusunda tereddüt yaşayan kimseleri cesaretlendirebilir veya ürün ve hizmetlerinizi tanıtarak yeni bir müşteri tabanı yaratabilirsiniz. Yani… Belki de siz sadece nazik bir teşekkürde bulunmak istemiştiniz. Her durumda bu “pazarlama avantajlarının” sizi üzeceğini düşünmüyoruz.
Şu şekilde toparlayalım: “Hediye Karşılığı Kitle Fonalama” modelinde kaynak sağlanan şirkette hissedar olunması söz konusu değildir. Diğer taraftan aradaki münasebeti klasik bir “hayırseverlik” ilişkisine çevirmemek adına destek olanlara katkıları karşılığında birtakım hediyeler sunulur. Bu model için en güçlü referans noktası, katkı sağlayanların vergi avantajı ya da hisse opsiyonu nev’inden hiçbir finansal karşılık beklemeksizin ortak bir ideali paylaştıkları şirketlere para veriyor olmasıdır. Son olarak, eğer hiçbir hediye almadan kitle fonlamaya katılıyorsanız buna da bağışa dayalı kitle fonlama adını veriyoruz.
Kitle Fonlama Platformları
Şimdi… Temelleri öğrendiğimize göre artık bazı somut kitle fonlama platformu örneklerine şöyle bir bakabiliriz. Çeşitli şartlar, avantajlar yahut dezavantajlar dahilinde faaliyet gösteren düzinelerce yerli yabancı kitle fonlama platformu vardır. Yani önce pazarı dolanmakta yarar var. Basit bir Google araması neticesinde en çok göze çarpanlar ise muhtemelen Indiegogo, Kickstarter ve GoFundMe olur. Bugün itibariyle bahsi geçen platformlar üzerinde Türkiye merkezli bir yatırım başlatmak mümkün değil. Diğer taraftan bu dünyaca ünlü ve geniş ölçekli platformların sunabileceklerinden faydalanmak isterseniz, faaliyet sahalarına giren bir ülkede banka hesabı açmak vb. basit “trick”lerle kendinize bir yol açmanız da mümkün. Bununla uğraşmak konusunda şüpheciyseniz yerli platformlara yönelmek için önemli bir sebebiniz var. Bu minvalde Arıkovanı, Fongogo ve Crowdfon’a bir göz atmanızı önemle tavsiye ediyoruz.
09/10/19
İlgili Kaynaklar:
Sorumluluk: Bu sayfa altında sağlanan içerik tamamıyla bilgilendirme amaçlı olup hiçbir şekilde reklam, tanıtım vb. adlar altında değerlendirilemez, hukuki tavsiye olarak yorumlanamaz ve izinsiz olarak kullanılamaz. Bu makaleyi okumanız bizimle avukat - müvekkil ilişkisi kurduğunuz anlamına gelmeyecektir. Eğer daha detaylı bilgi edinmek isterseniz, Cihangir Hukuk yardımcı olmaktan memnuniyet duyar. Bize buradan ulaşabilirsiniz.